Nordic Monitor κατά Τουρκίας: Είχαν στήσει δίκτυο κατασκοπείας στην Ευρώπη με λεφτά της ΕΕ

Εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ που έχει διαθέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη στήριξη της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας φέρονται να έχουν εκτραπεί από την κυβέρνηση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη χρηματοδότηση κατασκοπευτικών επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη.

Αυτό καταγγέλλει σε εκτενές δημοσίευμα του το Nordic Monitor. Σύμφωνα με το δημοσίευμα και την σχετική επιστολή Φιντάν που φέρνει στη δημοσιότητα, η καταγγελία αφορά στα κονδύλια – που εκταμιεύονται στο πλαίσιο του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (IPA) από τότε που η Τουρκία έλαβε το καθεστώς υποψήφιας χώρας – προορίζονταν αρχικά για τη στήριξη πολιτικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων με στόχο την ευθυγράμμιση της χώρας με τα πρότυπα της ΕΕ. Μεταξύ 2014 και 2024, η Τουρκία έλαβε 4 δισεκατομμύρια ευρώ από τη συνολική κατανομή. Στο πλαίσιο του τρέχοντος κύκλου χρηματοδότησης, η Τουρκία πρόκειται να λάβει ένα σημαντικό μέρος των 14,32 δισεκατομμυρίων ευρώ που έχουν δεσμευτεί για βοήθεια IPA μεταξύ 2021 και 2027.

Ποιοι είναι πίσω από το Nordic Monitor

Η ιστοσελίδα Nordic Monitor ανήκει και λειτουργεί από τον Nordic Research and Monitoring Network, μια οργάνωση με έδρα τη Στοκχόλμη

Ιδρυτές και βασικά στελέχη της πλατφόρμας είναι ο Abdullah Bozkurt, ο οποίος είναι Εκτελεστικός Διευθυντής και πρώην ανταποκριτής στην Άγκυρα, μαζί με τον Levent Kenez, Αντιπρόεδρο, επίσης Τούρκους δημοσιογράφους που ζουν εξόριστοι στη Σουηδία

Έτσι, πίσω από το Nordic Monitor βρίσκεται μια ομάδα επαγγελματιών δημοσιογράφων, αναλυτών ασφαλείας και ερευνητών, με κύριο στόχο την παρακολούθηση εξτρεμιστικών και ριζοσπαστικών τάσεων, ιδιαίτερα σε σχέση με την Τουρκία.

Οι καταγγελίες για τη διασπάθιση ευρωπαϊκών κονδυλίων

Ωστόσο, εμπιστευτικές πηγές ανέφεραν στο Nordic Monitor ότι ορισμένα μέρη αυτής της βοήθειας διοχετεύθηκαν κρυφά σε μυστικές επιχειρήσεις που διεξάγονταν σε κράτη μέλη της ΕΕ. Τόσο το Τουρκικό Υπουργείο Εσωτερικών όσο και το Υπουργείο Εξωτερικών φέρεται να χρησιμοποίησαν εκατομμύρια ευρώ από τα κονδύλια IPA για την υποστήριξη συλλογής πληροφοριών εναντίον χωρών της ΕΕ —είτε εντός των συνόρων της ΕΕ είτε στοχεύοντας διπλωμάτες της ΕΕ που υπηρετούν στην Τουρκία.

Ο μηχανισμός που χρησιμοποιήθηκε για την απόκρυψη της εκτροπής των κεφαλαίων ήταν προσεκτικά δομημένος ώστε να εμφανίζεται νόμιμος. Εταιρείες-βιτρίνες, οργανώσεις-πρόσοψη και οι πράκτορές τους χρησιμοποιήθηκαν για να μεταμφιέσουν τη χρηματοδότηση της κατασκοπείας ως υποστήριξη της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην ΕΕ. Αυτές οι οντότητες εξέδιδαν πλαστά τιμολόγια και διατηρούσαν χειραγωγημένα λογιστικά αρχεία για να αποκρύψουν την πραγματική φύση των δαπανών τους.

Μηχανισμοί απόκρυψης και χρηματοδότησης

Στις 16 Ιουνίου 2025, ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, αποκάλυψε σε επιστολή του προς το τουρκικό κοινοβούλιο ότι το υπουργείο του είχε δαπανήσει 339,9 εκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ μεταξύ 2014 και 2024, ενώ το υπουργείο εσωτερικών χρησιμοποίησε 327,9 εκατομμύρια ευρώ την ίδια περίοδο.

Μια επιστολή υπογεγραμμένη από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών αποκαλύπτει ότι εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ δαπανήθηκαν τόσο από το υπουργείο εξωτερικών όσο και από το υπουργείο εσωτερικών — δύο θεσμούς με εκτεταμένες επιχειρήσεις πληροφοριών στο εξωτερικό. Ο Φιντάν δεν διευκρίνισε πώς χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα κονδύλια. Ωστόσο, σύμφωνα με πηγές, τα χρήματα —που αρχικά προορίζονταν για διοικητική μεταρρύθμιση, ανάπτυξη ικανοτήτων και νομική εναρμόνιση— διοχετεύθηκαν αντ’ αυτού σε κατασκοπευτικά δίκτυα που λειτουργούσαν μέσω τουρκικών διπλωματικών αποστολών.

Ο Φιντάν, πρώην επικεφαλής της εθνικής οργάνωσης πληροφοριών της τουρκίας (Milli İstihbarat Teşkilatı, MIT), έχει αναμορφώσει το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών από τον διορισμό του το καλοκαίρι του 2023. Τοποθέτησε πολυάριθμους αξιωματικούς πληροφοριών σε κορυφαίες θέσεις του υπουργείου και επέκτεινε τον ρόλο του μυστικού κατασκοπευτικού τμήματος του υπουργείου, της διεύθυνσης πληροφοριών και έρευνας (İstihbarat ve Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü), μετατρέποντας τις τουρκικές πρεσβείες και προξενεία σε κέντρα κρυφών επιχειρήσεων.

Η επέκταση των μυστικών επιχειρήσεων του υπουργείου Εξωτερικών

Υπό την ηγεσία του, ιδρύθηκε μια νέα μονάδα που ονομάζεται γενική διεύθυνση διπλωματικής ασφάλειας (Diplomatik Güvenlik Genel Müdürlüğü, DGGM). Επισήμως, η αποστολή της DGGM είναι η ενίσχυση της ασφάλειας των περίπου 260 τουρκικών διπλωματικών αποστολών σε όλο τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, η μονάδα λειτουργεί ως πρόσοψη για την ανάπτυξη περισσότερων πρακτόρων πληροφοριών στο εξωτερικό. Αναφέρεται απευθείας στον Φιντάν, η DGGM λαμβάνει οδηγίες και αναθέσεις από τον ίδιο τον υπουργό εξωτερικών.

Η διεύθυνση ανέλαβε επίσης τον ρόλο της παροχής ασφάλειας για ξένες πρεσβείες στην Τουρκία, μια αρμοδιότητα που προηγουμένως χειριζόταν η γενική διεύθυνση πρωτοκόλλου σε συντονισμό με την τοπική αστυνομία. Αυτή η αλλαγή παρέχει στον Φιντάν μια δικαιολογία για την εντατικοποίηση των επιχειρήσεων επιτήρησης εναντίον ξένων διπλωματικών αποστολών σε τουρκικό έδαφος.

Η επιθετική ώθηση του Φιντάν για επέκταση των πληροφοριών έρχεται σε μια περίοδο όπου ο προϋπολογισμός του υπουργείου του έχει μειωθεί σημαντικά από τον πρόεδρο Ερντογάν. Υποπτευόμενος ότι ο Φιντάν τρέφει φιλοδοξίες να τον διαδεχθεί τελικά —έναν ρόλο που ο Ερντογάν προτιμά να διαφυλάξει για τον γιο του Νετσμεττίν Μπιλάλ Ερντογάν— ο πρόεδρος έχει σχεδόν μειώσει στο μισό το μερίδιο του υπουργείου εξωτερικών στον εθνικό προϋπολογισμό, το οποίο μειώθηκε από μέσο όρο 0,4–0,5 τοις εκατό τα προηγούμενα χρόνια σε 0,289 τοις εκατό το 2024 και 0,284 τοις εκατό το 2025.

Περιορισμοί προϋπολογισμού και εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης

Εάν εξαιρεθεί η συμπληρωματική μεσοπρόθεσμη κατανομή προϋπολογισμού, ο ετήσιος προϋπολογισμός του υπουργείου αντιπροσωπεύει ένα ακόμη μικρότερο ποσοστό. Για παράδειγμα, το 2024, στο υπουργείο εξωτερικών διατέθηκαν 31,4 δισεκατομμύρια TL (περίπου 1,08 δισεκατομμύρια δολάρια) από τον συνολικό γενικό προϋπολογισμό των 14,7 τρισεκατομμυρίων TL (περίπου 506,9 δισεκατομμύρια δολάρια), ανερχόμενα σε μόλις 0,21 τοις εκατό. Για να αντισταθμίσει αυτές τις περικοπές, ο Φιντάν έχει στραφεί όλο και περισσότερο στα κονδύλια της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της ατζέντας του σε θέματα πληροφοριών.

Ένας άλλος βασικός παράγοντας στις μυστικές επιχειρήσεις της Τουρκίας είναι η διεύθυνση πληροφοριών της γενικής διεύθυνσης ασφαλείας (Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Dairesi Başkanlığı), η οποία εποπτεύει ένα μεγάλο δίκτυο πρακτόρων πληροφοριών. Το υπουργείο εσωτερικών αποστέλλει αστυνομικούς στο εξωτερικό υπό το πρόσχημα προσωπικού ασφαλείας πρεσβειών και προξενείων, πολλοί από τους οποίους υπηρετούν επίσης ως αξιωματικοί σύνδεσμοι για θέματα επιβολής του νόμου. Στην πραγματικότητα, λειτουργούν ως μυστικοί πράκτορες.

Ο ρόλος του υπουργείου εσωτερικών και η στόχευση της διασποράς

Κατά την τελευταία δεκαετία, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει εκτεταμένα αυτούς τους αστυνομικούς πληροφοριών για να κατασκοπεύει χώρες της ΕΕ, με ιδιαίτερη εστίαση στις τουρκικές κοινότητες της διασποράς ή σε ξένες πρεσβείες στην Τουρκία. Στόχοι αυτών των προσπαθειών επιτήρησης περιλαμβάνουν πολιτικούς αντιφρονούντες, δημοσιογράφους, ΜΚΟ και μέλη του θρησκευτικού κινήματος Γκιουλέν, ειδικά σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Σουηδία, η Αυστρία και η Ολλανδία.

Παρά την επίγνωση της κατάχρησης των κονδυλίων της ΕΕ τόσο από την τουρκική κυβέρνηση όσο και από φιλοκυβερνητικές οργανώσεις γνωστές για τις αντι-δυτικές και αντι-ευρωπαϊκές τους θέσεις, η ΕΕ μέχρι στιγμής έχει απέχει από τη λήψη ουσιαστικών μέτρων. Οι Βρυξέλλες δεν έχουν ζητήσει λογοδοσία από τις τουρκικές αρχές, ούτε έχουν επιβάλει όρους για την αποτροπή μελλοντικής κατάχρησης.

Ένας βασικός λόγος για τη σιωπή της ΕΕ είναι η λεγόμενη «κάρτα μετανάστευσης» που ο Ερντογάν χρησιμοποιεί εναντίον της Ευρώπης. Ελέγχοντας τη ροή παράτυπων μεταναστών στην επικράτεια της ΕΕ μέσω της Τουρκίας, ο Ερντογάν έχει αποσπάσει σημαντικές παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες. Η ΕΕ, φοβούμενη μια άλλη μεταναστευτική κρίση, έχει δώσει προτεραιότητα στη βραχυπρόθεσμη ασφάλεια και τη διαχείριση της μετανάστευσης έναντι της επιβολής δημοκρατικών προτύπων.

Η σιωπή της ΕΕ και η «κάρτα μετανάστευσης»

Εν μέσω αυξανόμενης αστάθειας τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή, οι Βρυξέλλες φαίνονται απρόθυμες να ρισκάρουν την αντιπαράθεση με την Τουρκία, ένα μέλος του ΝΑΤΟ με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της συμμαχίας. Οι ηγέτες της ΕΕ επικεντρώνονται στη διατήρηση μιας λειτουργικής συνεργασίας με την Άγκυρα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι κλείνουν τα μάτια στην αυταρχική φύση του καθεστώτος Ερντογάν, το οποίο συνεχίζει να υπονομεύει θεμελιώδη δικαιώματα, να καταστέλλει τη διαφωνία και να περιφρονεί το κράτος δικαίου.

Ενώ τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογουμένων χρησιμοποιούνται για την υπονόμευση των πολιτικών ελευθεριών και των δημοκρατικών κανόνων τόσο εντός της Τουρκίας όσο και εντός των κρατών μελών της ΕΕ, το μπλοκ φαίνεται πρόθυμο να θυσιάσει τη δημοσιονομική διαφάνεια και τη δημοκρατική λογοδοσία υπέρ του στρατηγικού πραγματισμού.